Kedilerde Kalça Kırığı ve Çeşitleri
Kedilerde pelvik kırıkların çoğunluğu ciddi travma sonrasında meydana gelir ve dışkılama veya idrar yolu sorunları gibi yaşamı tehdit eden hastalıkların kalça kırıkları sonrasında yürüyüş bozukukları ile birlikte seyretmesi, kedinin hayatını olumsuz etkilemektedir. Kedilerde kalça kırığının onarımın gerekli olup olmadığı, gerekiyorsa hangi kemik(ler)in onarılması gerektiği ve son olarak bunların en iyi nasıl opere edileceği konusu uzman veteriner hekimler tarafından karar verilmesi gereken bir olgudur.
Kedilerde Pelvik Kırıkların Nedenleri
Pelvik kırıkların en yaygın nedeni neredeyse her zaman darbedir. En yaygın olanı araç travmasıdır (araba çarpması). Evlerinden uzakta dolaşmaya eğilimli olan kısırlaştırılmamış erkek kediler en yüksek risk altındadır. Bu yaralanma aynı zamanda ağaç veya balkon gibi çok yüksek bir yerden düşme sonucu da meydana gelebilir.
Kedilerde pelvik kırıkların daha az görülen diğer nedenleri arasında beslenme bozuklukları ve kanser yer alır . Genellikle uzun kemikler gibi diğer kemikler daha fazla etkilenir ancak leğen kemiğinde de oluşabilir.
Bir kedi fosfor açısından çok yüksek bir diyetle beslenirse, kalsiyum ve fosforun belirli bir dengede bulunması gerektiğinden vücudun bunu dengelemek için kalsiyumu harekete geçirmesi gerekir. Diyette fosfor seviyelerine kıyasla kalsiyum eksikse, kalsiyum kemikten çekilecek ve bu da kemikleri zayıflatabilecektir. Zayıflamış kemikler daha kırılgan hale gelebilir ve daha kolay kırılabilir. Bu bozukluk, kemik büyümesi için doğru mineral dengesiyle beslenmeyen yavru kedilerde görülebilir. Uygun kalsiyum takviyesi ve mineral dengesinin sağlanmadığı, doğal olarak fosfor açısından yüksek olan tüm et diyetleriyle beslenen yaşlı kedilerde de ortaya çıkabilir .
Evcil hayvanlarda görülen en yaygın kemik kanseri türüne osteosarkom denir . En sık arka ekstremitelerin femur ve tibia kemiklerinde görülür, ancak daha az sıklıkla pelvik kemiklerde de görülebilir.
Kedilerde Pelvis Kırıklığının Belirtileri
Bir kedide görülen leğen kemiği kırığının belirtileri, yaralanmanın niteliğine ve ciddiyetine bağlı olacaktır. Pelvis kutuya benzer bir yapı oluşturduğundan travmatik bir darbe genellikle birden fazla yerde kırılmalara neden olur. Bu nedenle kırık parçaların yerinden çıktığı pelvisin yer değiştirmesi yaygın olabilir.
Pelvik kırığı olan tüm kediler çok acı verici olacaktır; bu durum anormal ses çıkarma , hassasiyet veya dokunulma veya saklanma sırasında sinirlilik olarak ortaya çıkabilir. Topallık ve yürüme zorluğu da çok yaygındır. Bazı kediler bir veya her iki arka bacağını sürükleyebilir, özellikle sinir yaralanması veya sırt yaralanması da meydana gelmiştir.
Pelvisin önemli ölçüde yer değiştirmesi durumunda kolon ve üretranın geçtiği pelvik kanalın daralması, idrar yapma ve dışkılamada zorluk gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Şişme tipik olarak meydana gelir, ancak bir uzuv veya ayakla karşılaştırıldığında pelvis bölgesinde takdir edilmesi zor olabilir. Deride morarma meydana gelebilir ancak kürkün altında görülmesi zor olabilir.
Kedilerde Pelvik Kırıkların Tanısı
Pelvik kırık yaralanmalarının boyutunun belirlenmesi her zaman bir veterinerle yapılan fizik muayene ile başlar. Bu, bir kedinin nasıl hareket ettiğini ve davrandığını, arka bacaklarını nasıl esnettiğini ve uzattığını gözlemlemeyi ve pelvik kanalın yaralanmadan ve pelvik kemiklerin yer değiştirmesinden kaynaklanan etkilerden arınmış olduğundan emin olmak için bir rektal muayeneyi içerecektir.
Pelvik kırıklar çoğunlukla arabadan veya yüksekten düşmeden kaynaklanan darbe tipi bir travmayı içerdiğinden, kediler ağrılı olabilir, şokta olabilir ve hızlı ve etkili bakım gerektiren diğer yaşamı tehdit eden yaralanmalara sahip olabilir. Bir kediyi stabilize etmek başlangıçta ağrının tedavi edilmesini, kan basıncını stabilize etmek için intravenöz sıvıların sağlanmasını ve açık yaraların ele alınmasını gerektirir .
Bir kedinin durumu daha stabil olduğunda, kırık kemiklerin boyutunu veya travmanın diğer etkilerini belirlemek için röntgenler (radyografiler) yapılabilir. Ultrason ayrıca iç hasar ve kanamayı araştırmak için de kullanılabilir.
X ışınları, pelvik kırıkların değerlendirilmesinde en önemli tanı yöntemidir. Pelvis neredeyse her zaman birden fazla yerden kırılır ve röntgen bu alanların tanımlanmasına olanak sağlar. Röntgenler ayrıca veterinerinizin pelvik kemiklerde yer değiştirme olup olmadığını ve ne derecede yer değiştirdiğini belirlemesine yardımcı olur; çünkü bu, hangi tedavinin gerekli olduğuna karar vermek için çok önemlidir.
Vücudun tüm bölgesini birden fazla katman halinde taramak için röntgen ışınlarını kullanan CT taraması, daha yüksek doğrulukla yardımcı olabilir, ancak genellikle yalnızca uzmanlık veya sevk merkezlerinde sevk edilmelidir. CT taramaları anestezi gerektirdiğinden , bunlar başlangıç testleri değildir ancak yaralanmaları daha ayrıntılı değerlendirmek veya cerrahi planlama amacıyla kedinin durumu stabil hale getirildikten sonra düşünülebilir. Pelvik kırıklara genellikle önemli darbe travması neden olduğu için, başka yaralanmalar varsa başka testler gerekli olabilir. Bu, kan basıncını kontrol etmeyi ve kan tahlilini yapmak önem arz eder.
Kalça Kırığı Operasyonu Yapılmalı mı, Yapılmamalı mı?
Çoğu pelvik kırık kedi istirahat ettirilerek iyileşir, ancak cerrahi redüksiyon olmadan yanlış kaynama yaygındır ve bu, özellikle de dışkılama yeteneğini etkiliyorsa kedide ciddi morbiditeye neden olabilir.
Kedilerde Kalça Kırıkların Tedavisi
Kırık bir pelvisin cerrahi tedavi gerektirip gerektirmeyeceği, kırıkların konumuna ve meydana gelen yer değiştirmenin derecesine bağlı olabilir. Genel olarak ameliyatın gerekli olabileceği kırık türleri arasında sakrum kırıkları, kalça eklemine yakın ilium kırıkları ve asetabulum/soket eklem kırıkları yer alır. Pelvis ile sakrum omurgası (sakroiliak eklem) arasındaki bağlantının kaydığı veya ayrıldığı sakroiliak çıkık adı verilen bir yaralanma da ameliyat gerektirebilir.
Ameliyatın ne zaman gerekli olacağına ilişkin daha spesifik kriterler olarak aşağıdakilerden bazılarını sıralıyor:
Arka ekstremitenin pelvise bağlandığı yer değiştirmiş asetabular kırıklar
Pelvik kanal kırık parçaları nedeniyle üçte birinden fazla daraltılmışsa
Yönetilemeyen sinirle ilişkili ağrı dahil nörolojik travma
Pelvisin sadece bir tarafında meydana gelen ve dengesiz bir kalça eklemine yol açan çoklu kırıklar
Kırık leğen kemiğine çok fazla yük bindirmeyi gerektirecek diğer kemik yaralanmaları
Harasen ayrıca, yedi ila 10 gün önce meydana gelen herhangi bir yaralanmanın, kemik iyileşmesi zaten başlamış olduğundan dinlenme ve egzersiz kısıtlaması içeren konservatif tedaviyle en iyi şekilde tedavi edilebileceğini belirtiyor.
Pelvik kırıklar, yaralanmanın yeri ve sayısına bağlı olarak plak, tel ve vida kombinasyonuyla cerrahi olarak onarılır. Tam kemik iyileşmesi genellikle sekiz ila 12 hafta sürebilirken, pelvik kemiklerin daha küçük ve daha ince olması nedeniyle pelvik kırıkların iyileşmesi daha az zaman alabilir.
Kedilerde kalça kemiği (pelvis) operasyonlarının temel amacı aşağıdakilerdir:
Pelvik kanal çapının eski haline getirilmesi
Ağırlık taşıma ekseninin dengeye getirilmesi
Eklem yüzeyleri - eklem (asetabular) kırıklarını onararak
Kırık parçaları minimal düzeyde yer değiştirdiğinde, asetabulum sağlam olduğunda ve kedi ağırlık taşıyorsa ameliyat gerekli olmayabilir. Asetabular kırıklarda bile bunların onarılması gerekmeyebilir, çünkü gerekirse femur başı ve boynunun eksizyonu (veya kalça protezi) gibi kurtarma ameliyatları daha sonraki bir tarihte yapılabilir.
Pelvik kırıkların konservatif tedavisinden ve hatta cerrahi tedavisinden sonra pelvik kanalın daralması en sık görülen komplikasyonlardan biridir. Bu kabızlığa, kabızlığa ve sonuçta megakolona yol açabilir. Genellikle pelvik kanal daralmasına erken müdahale edilmezse, kolonik genişlemenin tersine çevrilmesi için prognoz korunur ve kolon rezeksiyonu gerekebilir.
Sakroiliak eklemin kırılması/çıkıntısı kedilerde sık görülen bir yaralanmadır. Yaralanma hem tek taraflı hem de iki taraflı görülür, genellikle eş zamanlı pelvik taban yaralanmaları olur ancak diğer önemli kırıklar her zaman mevcut değildir. Sakroiliak lüksasyonun tanısı radyografi ile yapılır. İlium yönde yer değiştirir; bu yer değiştirme değerlendirilmesi gereken en önemli husustur. Radyografide pelvis düz değilse sakroiliak eklemde belirgin bir genişleme görülebilir, ilial kanatta yer değiştirme yoksa kırık olması muhtemel değildir. Minimal yer değiştirmiş sakroiliak çıkıklar ameliyatsız tedavi edilebilir. Küçültme ve stabilizasyondan yararlananlar, önemli ölçüde yer değiştiren ve kedinin topal olduğu veya etkilenen uzuv üzerinde ağırlık taşıyamadığı yaralanmalardır. Yaralanmalar iki taraflı ise operasyon genellikle faydalıdır.
Genellikle pelviste en az iki kırık veya tek bir kırık ve sakroiliak eklemin çıkığı meydana gelir; nadiren tek bir kırık mevcuttur. İlium ve asetabulum kırıkları sinir hasarına neden olabilir. Siyatik sinir ayrıca sakroiliak çıkık seviyesinde kemikler arasında sıkışıp kalabilir. Ağırlık arka bacaktan asetabulum, ilium ve sakroiliak ekleme, ardından omurgaya iletilir. Sonuç olarak bunlardan herhangi birinin kırılması veya çıkığı genellikle ameliyat gerektirir. Kalça ekleminde artrit gelişimini en aza indirmek için asetabulum kırıklarının mümkün olduğunca mükemmel bir şekilde onarılması gerekir. İskiyum ve pubis kırıkları genellikle onarım gerektirmez. Pelvik kırığı olan kedilerde sıklıkla aşağıdaki problemlerde gözlenmektedir:
- Akciğerlerin zedelenmesi, akciğerlerin yırtılması, kaburga kırıkları, diyafram yırtılması, göğüste kanama gibi göğüs travmaları
- Karaciğer veya dalaktaki travma nedeniyle karın içine kanama
- Mesane yırtılması
- Karın duvarı fıtığı (prepubik tendon kopması)
İlium kırıkları genellikle plak ve vidalar kullanılarak onarılır. Tedavi edilmezse ilium anormal bir pozisyonda iyileşir, bu da pelvik kanalın çökmesine ve kolonun sıkışmasına neden olarak kronik kabızlığa neden olabilir.
Veteriner Hekim: Bülent Dölen